انواع منابع و روش‌های استخراج نمک
نمک یکی از منابع مهم طبیعی است که از روش‌ها و منابع متنوعی استخراج می‌شود. منابع اصلی استخراج نمک شامل معادن سنگ نمک، دریاچه‌های نمک، و آب دریا هستند. استخراج از معادن سنگ نمک به‌صورت حفاری و خردایش انجام می‌شود، درحالی‌که نمک دریا از تبخیر آب دریا در استخرهای مخصوص به دست می‌آید. همچنین، از روش‌های تبخیری برای جمع‌آوری نمک از دریاچه‌ها و منابع زیرزمینی استفاده می‌شود. هر یک از این روش‌ها بسته به منطقه و نوع منبع، کاربرد خاص خود را دارد و نقش مهمی در تأمین نیازهای صنایع مختلف ایفا می‌کند.
1-Rock Salt : نمک‌های کوهی
نمک استخراج‌شده از معادن سنگ نمک (هالیت) نمکی است که میلیون‌ها سال پیش از اقیانوس‌های اولیه در هنگام خشک‌شدن دریاها، دریاچه‌ها و تالاب‌ها باقی مانده است. این لایه‌های نمک، زیر صخره‌ها پنهان شدند و امروزه از دریاها یا دریاچه‌ها، زیرزمین یا درون کوه‌ها استخراج می‌شوند. بیشتر معادن نمک زیرزمینی هستند و سنگ نمک آن‌ها به شیوه برش و ایجاد شکاف در سطح نمک‌ها (ماینینگ کات) و ایجاد مجموعه‌سوراخ‌هایی روی سنگ‌ها و درنهایت انفجار آن‌ها (بلاست) استخراج می‌شوند. سپس سنگ‌های نمک به‌دست‌آمده به قطعات خردتر تبدیل می‌شوند.
شیوه دیگر تولید نمک، محلول نمک استخراج‌شده است.در این شیوه با اضافه‌کردن آب به نمک‌های زیرزمینی و پمپاژ آب نمک به سطح زمین، سنگ نمک استخراج می‌شود. این محلولِ نمک غلیظ، به مخزن جمع‌آوری فرستاده شده و از آنجا برای فرآیند تبلور مجدد به کارخانه منتقل می‌شود. در این روش نمک با خلوص بسیار بالایی به دست می‌آید و معمولاً برای کاربردهای شیمیایی، خوراکی و دارویی استفاده می‌شود.
2-Lake Salt یا نمک‌های دریاچه‌ای:
در معادن نمک دریاچه‌ای، در اثر حرکت آب‌های باران یا سیلاب‌ها یا هر نوع آبی که روی زمین جاری می‌شود، نمک‌های موجود در مناطق مختلف یا یک منطقه بزرگ به‌سمت محلی خاص هدایت و در آنجا تجمیع می‌شود و سپس به‌مرورِزمان، این نمک‌ها به‌شکل دریاچه‌های آب شور درمی‌آیند و در فصول گرم سال، نمک‌های موجود در آن‌ها رسوب کرده و سپس محلی را به نام دریاچه‌های نمک به وجود می‌آورند. در ایران به‌دلیل شرایط آب‌وهوایی، نمونه‌های مختلفی از آن موجود است؛ مانند دریاچه نمک ارومیه، دریاچه آران و بیدگل، دریاچه نمک قم و دریاچه مهارلو در شیراز.
در فصولی که این نوع نمک ترسیب شده، معدنداران به‌وسیله ماشین‌آلات نمک‌ها را جمع‌آوری کرده و برای فرآوری به کارخانجات مختلف ارسال می‌کنند.
3-Solar Salt یا نمک‌های دریایی:
منابع معادن نمک دریایی، آب دریاهای آزاد یا اقیانوس‌ها است. اساساً برای تولید این نوع نمک می‌بایست از روش خاصی استفاده کرد که در جهان به روش Solar Salt معروف است. در این روش ابتدا آب دریاهای آزاد یا اقیانوس‌ها به‌وسیله ایستگاه‌های پمپاژ به حوضچه‌هایی خاص هدایت می‌شود؛ این حوضچه‌ها با روش منحصربه‌فرد برای این منظور طراحی شده و در این طراحی باید به‌لحاظ علمی روش‌ها، فرمول‌ها و المان‌های خاصی رعایت شود که ازجمله مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- لوکیشن یا محل احداث پروژه
- درنظرگرفتن میزان تبخیر
- میزان و جهت وزش بادهای گرم
حوضچه‌هایی که آب دریا پس از استخراج به آن‌ها هدایت می‌شوند، در سه دسته تقسیم می‌شوند:
1) حوضچه‌های تبخیر یا Evaporation ponds
2) حوضچه‌های ذخیره یا Storage ponds
3) حوضچه‌های کریستال یا Crystal ponds
هر کدام از این حوضچه‌ها مسِئولیت خاصی برعهده دارند، بنابراین پس از ایستگاه‌های پمپاژ، آب دریا ضمن عبور از حوضچه‌های مختلف در حوضچه‌های کریستال نمکی، خالص و بدون هیچ‌گونه فلزات سنگین و ناخالصی نشست می‌کند و در آخرین حوضچه‌های کریستال، تلخابه‌ای از آب دریا وجود دارد که حاوی سایر مواد محلول در آب دریاست. پس از تخلیه این تلخابه‌ها نمکی که برداشت می‌شود خالص و عاری از هرگونه مواد غیرضروری است.
4-Brine well یا شورابه‌های زیرزمینی:
منابع نمک این نوع معادن، دریاچه‌های آب شور بزرگی در اعماق زمین است که برای استخراج آن باید از طریق حفاری و پمپاژ، آب‌های شور استخراج شده و سپس به کارخانجات کریستالیزور مجدد برای فرآوری و به‌دست‌آوردن نمک باکیفیت و خالص هدایت شود.